De Cambrische Explosie

Een weekje terug liep ik met een paar collega’s door het Oorlogs- en Verzetsmuseum in Overloon. In zo’n dorp aan de rand van het land verwacht je misschien niet heel veel museum. In dit geval is dat niet terecht. We hebben het hier over hét Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum. Grote hallen tot de nok gevuld met voertuigen, wapentuig en meer alledaagse spullen uit de tweede wereldoorlog. Ik krijg zelf altijd een dubbel gevoel bij dit soort spullen. Aan de ene kant wordt de pacifist in mij afgestoten door al die wapens, en aan de andere kant is het een heleboel intrigerende technologie.

Terwijl we daar langs al die oorlogsspullen liepen, moest ik telkens aan één ding denken: De Cambrische Explosie. De Cambrische Explosie is het fenomeen dat er tijdens het Cambrium (542-488 miljoen jaar geleden) ineens een heleboel nieuwe soorten ontstonden. Een soort explosie van soorten. Uit die tijd zijn de meest bizarre fossielen gevonden. Trilobieten met grote stekels en haken, rare geleedpotigen met knobbels en steltpoten. Eentje – met de mooie naam Hallucigenia – was zelfs zo bizar dat paleontologen nog steeds niet zeker weten of het gaat om aan elkaar geknutselde fossielen van verschillende dieren, onderdelen van een groter dier, of misschien een heel bizar soort worm. Het Cambrium zal vol met dieren waarvan nu niet meer voor te stellen is waarom ze zo gebouwd zijn.

De Tweede Wereldoorlog zou je kunnen zien als een grote explosie van soorten. Geen diersoorten maar soorten technologie. In die vijf jaar tijd is een heleboel nieuw wapentuig ontworpen. Dat wapentuig heeft de meest bizarre vormen gekregen. Een Jeep met een reusachtig kanon door zijn vooruit, kanonnen met zo’n grote loop dat ze voorover lijken te vallen, tanks die niets anders kunnen dan een brug leggen, vrachtwagens die uitvouwen tot een complete werkplaats en luchtafweergeschut dat er uit ziet als een spin op zijn rug die met zijn poten naar de lucht wijst. Er stond daar zelfs een 7000 kilo zware kogel van ‘Dora’, een Duits kanon dat zo groot was dat het door driehonderd man bediend moest worden. Allemaal wapentuig waarvan je je niet kunt voorstellen dat iemand het serieus heeft kunnen ontwerpen – te groot, te ingewikkeld, te specialistisch, te complex of anderszins onhandig. En toch is het allemaal echt ontworpen en gemaakt. Er was toen blijkbaar geen tijd om een stapje terug te zetten en na te denken over het grotere plaatje. Als je iets nodig had, dan bouwde je het. Als het groter en zwaarder kon, dan werd het groter en zwaarder gemaakt. Een soort Cambrische Explosie van wapentuig.

De makers van al die wapens en voertuigen waren zich er vast niet van bewust dat zij zulke bizarre spullen aan het ontwerpen waren. Voor hen waren het vast zeer nuttige, zinvolle en vanzelfsprekende ontwerpen. Pas naderhand kun je in gaan zien dat je bezig bent geweest met het ontwerpen van onderdelen van een Cambrische Explosie. Dat bracht mij op het idee dat wijzelf – IT-ers – misschien ook wel bezig zijn met het bouwen van de software-vorm van een Cambrische Explosie. Ik ben om mij heen gaan zoeken naar systemen waarvan ik het vermoeden heb dat we daar wel eens met een Cambrische Explosie van doen zouden kunnen hebben. Cambrische Explosies vinden natuurlijk vooral plaats wanneer een nieuwe niche aangeboord wordt – een nieuwe markt van systemen.

De komst van de IPhone zou zo’n Cambrische Explosie teweeg kunnen brengen. Surfend door de lijst met IPhone applicaties lijkt het allemaal om nogal kleine, simpele systeempjes te gaan. Te simpel om vergelijkbaar te zijn met de bizarre vormen van de Cambrische Explosie. We moeten op zoek naar meer complexiteit. Die complexiteit kunnen we vooral vinden bij onze business software. Veel van onze business software is gevormd door andere omliggende business software of door de processen in onze organisaties. CRM systemen die met tientallen medewerkers onderhouden moeten worden, financiële systemen die hun tentakels in de hele organisatie wroeten of reusachtige planningssystemen die in Excel gebouwd zijn. Denk die omliggende systemen en processen weg, en je zou zomaar een systeem kunnen zien dat prima past in een Cambrische Explosie.

Zou iemand die over 50 jaar rondloopt in een Nationaal Museum voor Business Software misschien ‘Cambrische Explosie’ denken?

Published in Automatisering Gids. Copyright Daan Kalmeijer.